Kıbrıs Barış Harekatı, 20 Temmuz 1974 tarihinde başlayan ve Türkiye’nin Kıbrıs’a askeri müdahalesiyle sonuçlanan tarihi bir olaydır. Bu harekat, Kıbrıs’ta yaşanan iç çatışmalar ve siyasi krizlerin ardından gerçekleşmiştir. Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nın garantörü olarak, adadaki Türk toplumunun güvenliğini sağlamak ve adada barışı yeniden tesis etmek amacıyla müdahalede bulunmuştur.
Harekatın başlamasına yol açan olaylar zinciri, 1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla başlar. Ancak, Kıbrıs’ta iki toplum arasında yaşanan anlaşmazlıklar, zamanla şiddet olaylarına dönüşmüş ve adada gergin bir atmosfer oluşmuştur. 1974 yılında, Yunanistan’daki cunta rejiminin desteğiyle gerçekleştirilen darbe, adadaki durumu daha da karmaşık hale getirmiş ve Türkiye’nin müdahalesini tetiklemiştir.
Kıbrıs Barış Harekatı’nın Aşamaları
Atilla Harekatı:
Kıbrıs Barış Harekatı, iki aşamada gerçekleşmiştir. İlk aşamada (TSK’nın kod adıyla “Atilla Harekâtı”), Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs’ın kuzeyine çıkarma yapmış ve stratejik noktaları ele geçirmiştir. 20 Temmuz 1974’te başlamış, 18 Temmuz 1974’te son bulmuştur. Bu harekatın amacı, adadaki Türk toplumunun güvenliğini sağlamak ve Yunanistan destekli darbe yönetimine bir son vermekti.
Harekata yaklaşık 40.000 askeri personel katılmıştır. Bu personel arasında karacı, denizci, havacı ve jandarma birlikleri bulunmaktadır.
Harekatın deniz bileşeninde, Türk Deniz Kuvvetleri’ne ait çeşitli sınıflardan gemiler görev almıştır. Bu gemiler arasında amfibi çıkarma gemileri, muhripler ve fırkateynler gibi savaş gemileri yer almaktadır. Hava bileşeninde ise, Türk Hava Kuvvetleri’ne ait nakliye ve savaş uçakları harekata destek vermiştir.
İkinci Aşama: “Ayşe Tatile Çıksın!”
İlk aşamanın ardından, diplomatik çabaların sonuçsuz kalması ve adadaki gerginliğin devam etmesi üzerine, Türkiye 14 Ağustos 1974’te ikinci bir harekat başlatmıştır. Bu aşama, adanın kuzey kesiminde geniş bir alanın Türk kontrolü altına alınmasıyla sonuçlanmış ve Kıbrıs adası fiilen ikiye bölünmüştür; kuzeyde Türk, güneyde ise Rum yönetimi hakim olmuştur.
Harekatın parolası ise dönemin Türk Dışişleri Bakanı Turan Güneş‘in kızı Ayşe’den esinlenilerek ‘Ayşe tatile çıksın’ olarak belirlenmiştir.
İkinci aşamanın başlamasına neden olan olaylar zinciri, Yunanistan ve Rum tarafının tutumu ve adada yeni anayasal düzenin kurulmasına yönelik tüm tekliflerin reddedilmesi, Rum ve Yunan askerlerinin Türklerin yaşadığı bölgeyi terk etmeyerek, saldırılarını sürdürmesi üzerine alınan kararlarla şekillenmiştir. Harekatın bu aşaması sırasında geri çekilmek zorunda kalan Rum askerleri, geçtikleri Türk köylerini yaktı ve silahsız sivilleri öldürdü. Toplu mezarlar ve yapılan katliamlar, İkinci Barış Harekatı’nın ardından ortaya çıkmıştır.
Cenevre Konferansı’nın ilk aşaması 25–30 Temmuz tarihleri arasında düzenlenmiş ve garantör ülkeler olan Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan’ın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Ancak, Rumların Birinci Cenevre Konferansı’nda alınan kararları dikkate almaması ve İkinci Cenevre Konferansı’nın başarısızlığa uğraması üzerine, Türk Silahlı Kuvvetleri Barış Harekatı’nın ikinci aşamasına başlamıştır.
Harekatın ikinci aşaması 14 Ağustos sabahı başlamış ve 16 Ağustos’ta ateşkes ilan edilmesiyle son bulmuştur. Bu süreçte, 28 ve 39’uncu Tümenler, Gazimağusa ve Boğaz Deniz üssünü ele geçirmek üzere doğuya doğru taarruza başlamışlardır. Harekatın sonunda adadaki bugünkü sınırlar belirlenmiş ve adada iki kesimliliğin sağlanmasıyla, yıllar süren toplumlararası çatışmalar da son bulmuştur.
Harekatın başarıyla tamamlanması, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin adanın kuzeyine yerleşmesiyle sonuçlandı. Bu durum, adanın siyasi yapısını köklü bir şekilde değiştirdi ve Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kurulmasına zemin hazırladı.
Barış Harekatı’nın 50. Yıl Dönümde Paylaşılan Belgeler
AA muhabirinin edindiği bilgilere göre, Kıbrıs Barış Harekatı’nın yarım asırlık yıldönümü vesilesiyle Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı tarafından saklanan belgelerde, 1963 ile 1974 yılları arasında Rumların Kıbrıslı Türklere karşı uyguladığı baskı, şiddet ve ekonomik ambargo gibi eylemlerin yanı sıra, barış harekatının gerçekleşmesine giden sürecin ayrıntıları da bulunmaktadır. Bu belgeler, o dönemde yaşananların ve barış harekatının önemini anlamamız açısından büyük bir önem taşımaktadır.
Aşağıdaki linkten belgelere ulaşabilirsiniz:
Bir yanıt yazın